جلسه دوم: نیت

خداوند در روز قیامت ، مردم را بر نیت هایشان محشور می کند . (بحارالانوار ج 70 ص 209 )

معنای نیت:

نیت از نظر اصطلاح اخلاقی به معنای قصد است. و قصد نیز به معنای مقصد و هدف داشتن می باشد.

نکته بسیار حائز اهمیت در اینجا این است که نیت فقط مخصوص عبادات نیست و شامل کل زندگی انسان می شود.

از این دیدگاه مومن کسی است که در کل زندگی خود مقصد و مقصود دارد، و مقصدش چیزی جز قرب به خداوند و لقای او نیست.

( ان الصلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین )

نیت روح عمل است ، فرض کنید کسی در مقابل شما از عباراتی نظیر : " فدایت بشوم " ، " قربانت بروم " و ... استفاده کند، در صورتی که قصد فریب شما را داشته باشد و بخواهد از شما استفاده ای ببرد، در این صورت نه تنها هیچ ارزشی برای اظهار ارادت ظاهری او قائل نمی شویم، بلکه هر چه بیشتر این رفتار را تکرار کند ، انزجار ما از او بیشتر می شود. اما اگر این حرف ها از روی محبت و صمیمیت اظهار شود، این اظهار ارادت او برای ما بسیار ارزشمند و البته محبت و ارادت ما هم به او زیادتر می شود.

 

معنای نیت از دیدگاه بزرگان:

شیخ طوسی: نیت قصد انجام عمل است و همچنین واسطه ی بین علم و عمل .

علامه مجلسی: نیت تابع حالات نفسانی است و قبول و رد و کمالش مربوط به همان حالات نفسانی می باشد، و نیت صحیح جز با بیرون کردن هوای نفس و محبت دنیا ، و با تفکرات صحیح میسر نخواهد شد . زیرا دل فرمانروای بدن است و همه اعضاء و جوارح محکوم به فرمانبرداری او می باشند و در یک دل دو محبت متناقض جمع نمی شود .

نیت در کلام معصومین:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) : هیچ کس نیتی را در دل پنهان نمی کند، مگر اینکه خداوند آن نیت را ( در رفتار و کردار او ) همانند لباس ظاهر می کند.(کنز العمال ح 5275)

نیت مومن بهتر از عمل او و نیت منافق بدتر از عمل اوست. (مستدرک الوسایل ج 1 ص 91 )

امام علی (علیه السلام) : خداوند دوست دارد که انسان نسبت به دیگران خوش نیت باشد، چنانکه دوست دارد نیتش در اطاعت از او محکم و خالص باشد.(غررالحکم ح 3703)

از امام صادق (علیه السلام) سوال شد : چگونه نیت از عمل برتر است ؟ حضرت فرمودند : در عمل ممکن است ریا باشد، ولی نیت امری است خالص برای خداوند. (بحارالانوار ج 15 ص 3)

امام صادق (علیه السلام) : خداوند در روز قیامت ، مردم را بر نیت هایشان محشور می کند . (بحارالانوار ج 70 ص 209 )

گاهی مومنی در روز تصمیم می گیرد که در شب، نماز شب بخواند، ولی خوابش می برد و موفق به خواندن نماز شب نمی شود. خداوند به دلیل همان نیت و قصدش برای او اجر نماز شب را ثبت می فرماید و برای نفس هایش ثواب تسبیح و برای خوابش ثواب صدقه می دهد . (میزان الحکمه ج 10 ص 280 )

از امام صادق (علیه السلام) منقول است که حضرت رسول (ص) فرمودند:

ارزش هر عملی به نیت است و ارزش هر انسانی به نیت اوست. ( وسایل الشیعه ج 1 ص 48 و 49 حدیث 92 و تهذیب الاحکام ج 4 ص 186 باب 44 حدیث 2 )

خداوند در قرآن می فرماید: ( یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم – در آن روز مال و فرزندان سودی نمی بخشد، مگر کسی که با قلب سلیم به پیشگاه خدا آید. " سوره شعراء آیلت 88 و 89 ")

امام صادق (علیه السلام) در روایتی قلب سلیم را نیت صادقانه و خالص برای خدا معرفی نموده اند. ( سفینه البحار ج 2 ص 628 )

در قرآن از بسیاری از کارهای انجام نشده ، بخاطر انگیزه های مثبت ستایش شده و از بسیاری از کارهای انجام گرفته بخاطر انگیزه های منفی انتقاد شده است. در ادامه به چند نمونه از کارهایی که انجام نگرفته اما مورد ستایش و پاداش واقع شده اشاره می کنیم :

·         اقدام حضرت ابراهیم (علیه السلام) برای قربانی کردن فرزندش حضرت اسماعیل (علیه السلام)

·         اویس قرنی برای دیدار با پیامبر (ص) به مدینه رفت و با آنکه به دیدار حضرت موفق نشد اما زیارتش قبول شد . و در مقابلش، افرادی که در کنار حضرت بودند و او را آزار می دادند .

·         گروهی از یاران پیامبر (ص) وسیله رفتن به جبهه را نداشتند، لذا ناراحت و گریان بودند. (سوره توبه آیه 92)

·         افرادی که خدا بدی های آنان را به خوبی تبدیل می کند . (سوره فرقان آیه 70)

·         کسانی که چون با محبت اهل بیت (علیه السلام) از دنیا رفتند ، پاداش شهید دریافت می کنند . ( بحار الانوار ج 23 ص 233 )

·         گروهی که پاداش چند برابربه آنها عطا می شود .

 

نیت در تعبد :

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند :

عبادت کنندگان خداوند سه گروهند : گروهی او را برای پاداش عبادت می کنند، که طمعکارانه است و اینان حریصند .

گروهی او را از ترس جهنم عبادت می کنند که این عبادت بردگان و از روی ترس است .

ولی من خداوند را از روی محبت عبادت می کنم که چنین عبادتی مایه امنیت و آرامش و عبادت کریمان است . (خصال ص 188 ح 259 )

 

 

چند جمله ی خودمونی :

* در ضمن این نکته هم قابل تامل است، که در انجام فرائض و مستحبات باید سعی کنیم نیت مون فقط قصد قربت باشه. یعنی فقط برای خدا انجامش بدهیم نه برای مردم و حتی نه برای اینکه اون کار مثلا باعث نورانیت چهره میشه ویا مثلا می گویند اگر فلان کار را در شب انجام بدی، صبح که بیدار می شوی سر حال بیدار هستی، یعنی برای سرحال شدن صبح اون عمل را انجام ندهیم بلکه فقط رضای خدا رو در نظر بگیریم که متعاقباً سرحال شدن رو هم در پی خواهد داشت. و سطح کیفی اعمالمون رو اینقدر پایین نیاوریم.

اینجا ضیافتی است پر از نعمت نیاز               هر کس به قدر معرفتش بهره بر شود.

* دو نفر رو در نظر بگیرید که دارن درس می خونن واسه کنکور . یکیشون داره درس می خونه که بره دانشگاه و مدرک بگیره . و نفر دوم  داره درس می خونه که با استفاده از دانشی که بدست میاره ، برای جامعه مفید باشه .

این دو نفر، هر دو دارن درس میخونن ، شاید اصلاً هر دو سر یک کلاس بنشینن و یک کتاب رو هم امتحان بدن. ولی تک تک لحظات درس خوندن نفر دوم رو واسش دارن ثواب و عبادت می نویسن و نفر اول ......

پس :

* باید بدونیم که : " نیت مون از عمل مون به مراتب میتونه مهم تر باشه ."

* با توجه به این سخن از پیامبر عزیزمون (صلی الله علیه و اله و سلم) که در اون به اباذر می فرمایند: ای اباذر! باید تو را در هر کاری نیت و قصدی باشد، حتی در خواب و خوراک. (میزان الحکمه ج 10 ص 285)

سعی کنیم برای همه کارهامون حتی کارهای روزمره و به ظاهر کوچیکمون هم نیتی خدایی داشته باشیم، تا زندگیمون بیشتر رنگ خدایی بگیره و بعداً (روز"یوم الحسره" که در قرآن اومده) حسرت این روزهامونو نخوریم . ان شاء الله

 

 

لطفا نظرات، انتقادات و پیشنهاداتتون رو برای ما بنویسید، تا بتونیم با کمک شما ایراداتمون رو برطرف کنیم.